Osoby pozostające przez dłuższy czas w pozycji leżącej lub siedzącej narażone są na ryzyko powstania odleżyn w wyniku miejscowego niedokrwienia tkanek.
Nadmierny statyczny, czyli długotrwały ucisk albo/oraz tarcie na podłoże (materac, poduszkę) zatrzymuje przepływ krwi w skórze, w wyniku czego dochodzi do uszkodzenia oraz miejscowej martwicy głębiej leżących tkanek przylegających do wypukłych części układu kostnego.
Pojawienie się odleżyn znacznie pogarsza jakość życia chorych, zwiększając ich cierpienie oraz pogłębiając ograniczenia wywołane chorobą podstawową.
W praktyce klinicznej za najbardziej użyteczny uważa się 5-stopniowy podział wg.Torrance’a
Stopień I: Blednące zaczerwienienie – reaktywne przekrwienie i zaczerwienienie, odwracalne. Lekki ucisk palcem powoduje zblednięcie zaczerwienienia, co wskazuje na to, że mikrokrążenie jest jeszcze nieuszkodzone.
Stopień II: Nieblednące zaczerwienienie – rumień utrzymuje się po zniesieniu ucisku. Spowodowane jest uszkodzeniem mikrokrążenia, zapaleniem i obrzękiem tkanek. Może pojawic się powierzchniowy obrzęk, uszkodzenia naskórka i pęcherze. Zwykle towarzyszy temu ból.
Stopień III: Uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z tkanką podskórną. Brzegi rany są dobrze odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem. Dno rany jest wypełnione czerwoną ziarniną lub żółtymi masami rozpadających się tkanek.
Stopień IV: Uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną. Martwica tkanki tłuszczowej spowodowana jest zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń. Brzeg odleżyny jest zwykle dobrze odgraniczony, lecz martwica może także dotyczyć tkanek otaczających. Dno może być pokryte czarną martwicą.
Stopien V: Zaawansowana martwica rozpościera się do powięzi i mięśni. Zniszczenie może także obejmowac stawy i kości. Powstają jamy mogące się komunikować między sobą. W ranie znajdują się rozpadające się masy tkanek i czarna martwica.
We wczesnym okresie zaawansowania odleżyny I, II lub III stopnia stosuje się leczenie miejscowe zachowawcze, głównie przy pomocy opatrunków antyseptycznych. Poza opatrunkami, odleżyny głębokie (IV i V stopnia) są leczone operacyjnie (chirurgicznie) albo biochirurgicznie – przy pomocy larw muchy Lucilia sericata (larwoterapia).
Rany odleżynowe są bolesne i wywołują cierpienie pacjenta. Trudno się goją, a leczenie jest bardzo kosztowne. Celem działań podejmowanych w leczeniu odleżyn jest zazwyczaj doprowadzenie do jak najszybszego wygojenia rany.
Gojenie się odleżyn jest normalną reakcją organizmu na uszkodzenie powłok skórnych. Jest to złożony proces, który prowadzi do regeneracji tkanki łącznej, naczyniowej i naskórka. Udowodniono, ze rany goją się dwa razy szybciej w środowisku wilgotnym. Temperatura i stężenie tlenu również mają wpływ na szybkość gojenia się ran. Ten specyficzny mikroklimat można stworzyć za pomocą nowoczesnych opatrunków.
Stosowane w leczeniu ran odleżynowych opatrunki nowej generacji można podzielić na siedem głównych grup:
Mogą być one stosowane do leczenia odleżyn o każdym stopniu zaawansowania. Ponieważ różnią się jednak budową, a co za tym idzie właściwościami, niezbędna jest ich bliższa znajomość w celu zastosowania najbardziej odpowiednich optrunków w danej sytuacji klinicznej.
Obecnie stosowane są nowoczesne biologiczne, półsyntetyczne i syntetyczne opatrunki, które służą do leczenia odleżyn oraz innych ran gojących się wtórnie, takich jak stopa cukrzycowa.
W przeciwieństwie do tradycyjnego, coraz rzadziej stosowanego gazowego opatrunku przepuszczalnego, nowoczesny opatrunek półprzepuszczalny musi spełniać następujące warunki:
Niestety, w Polsce w leczeniu odleżyn nadal są stosowane tradycyjne opatrunki gazowe. Ponadto większość opatrunków nowej generacji dostępnych w kraju jest pełnopłatna.