Wazektomia

Przed wykonaniem zabiegu niezbędna jest wizyta kwalifikacyjna u lekarza urologa. Podczas konsultacji zbierany jest wywiad medyczny, przeprowadzane są badania urologiczne oraz USG moszny. Lekarz omawia również wszystkie istotne kwestie związane z zabiegiem. W razie potrzeby może zlecić dodatkowe badania, np. krwi.

Ze względu na trwały charakter wazektomii i możliwość znacznego obniżenia płodności nawet po skutecznym zabiegu odwracającym, zaleca się wcześniejsze zdeponowanie nasienia w banku spermy. Bank powinien znajdować się w Rejestrze Ośrodków Medycznie Wspomaganej Prokreacji, prowadzonym przez Ministra Zdrowia. Aktualna lista dostępna jest na stronie: https://roib.ezdrowie.gov.pl.

Zaleca się również szczerą rozmowę z partnerką przed podjęciem decyzji o zabiegu, aby wspólnie omówić potencjalne konsekwencje, zwłaszcza w kontekście dalszego planowania rodziny.

Przed samym zabiegiem wymagana jest depilacja skóry moszny.

W dniu zabiegu pacjent powinien zgłosić się do placówki w wygodnym, luźnym ubraniu (np. spodniach dresowych) oraz ciasnej bieliźnie typu slipy. Taki strój zapewnia komfort po zabiegu i zmniejsza ryzyko urazu mechanicznego, który mógłby prowadzić do krwawienia.

Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym. Skóra moszny zostaje ostrzyknięta środkiem znieczulającym (najczęściej lignokainą lub bupiwakainą), co zapewnia całkowitą bezbolesność procedury. Po odkażeniu pola operacyjnego lekarz zakłada jałowe obłożenie, a następnie wykonuje niewielkie nacięcie skóry moszny poniżej prącia.

Nasieniowody są delikatnie uchwycone za pomocą specjalistycznych narzędzi chirurgicznych, co minimalizuje uszkodzenie okolicznych tkanek. Takie podejście zwiększa szanse powodzenia ewentualnej przyszłej próby odwrócenia zabiegu.

Następnie dochodzi do przecięcia nasieniowodów. Ich końce zostają podwiązane i odseparowane poprzez umieszczenie między warstwami powięzi, co zwiększa skuteczność procedury.

W przypadku wyboru tzw. metody kanadyjskiej, koniec nasieniowodu prowadzący od jądra nie jest zamykany, lecz umieszczany poza osłonkami jądra, natomiast drugi koniec zostaje trwale zamknięty za pomocą ablacji termicznej (koagulacji). Dzięki temu możliwe jest zmniejszenie ryzyka powikłań, takich jak przewlekły ból jąder lub moszny, ponieważ plemniki mogą swobodnie opuszczać najądrza.

Na zakończenie zabiegu zakładany jest jeden cienki, rozpuszczalny szew w miejscu nacięcia oraz jałowy opatrunek.

Cała procedura trwa zwykle do 60 minut.

Zalecenia po zabiegu wazektomii:

• Do momentu otrzymania wyniku badania nasienia potwierdzającego brak plemników, należy stosować inną, skuteczną formę antykoncepcji, aby uniknąć nieplanowanej ciąży.
• Badanie nasienia powinno zostać wykonane dwukrotnie: po 8 oraz po 12 tygodniach od zabiegu. Jeśli w próbce nadal obecne są plemniki, należy skontaktować się z lekarzem.
• Przez pierwsze 2 dni po zabiegu zaleca się noszenie obcisłej bielizny (np. slipów) oraz stosowanie chłodnych okładów w celu ograniczenia obrzęku.
• W ciągu pierwszego tygodnia należy unikać wysiłku fizycznego, zwłaszcza dźwigania.
• Przez 7–10 dni należy ostrożnie dbać o higienę miejsc intymnych, unikając nadmiernego pocierania czy moczenia rany.
• Przez 14 dni po zabiegu nie powinno się współżyć ani masturbować.
• Lekarz przeprowadzający zabieg udzieli szczegółowych instrukcji i odpowie na wszelkie pytania związane z postępowaniem po zabiegu.

Pełna skuteczność antykoncepcyjna wazektomii nie jest natychmiastowa. Efekt pojawia się dopiero po upływie około 2–3 miesięcy, ponieważ w tym czasie nasieniowody muszą zostać oczyszczone z pozostałych plemników – co następuje dzięki regularnym ejakulacjom. Dopiero po potwierdzeniu ich braku w badaniu nasienia zabieg można uznać za w pełni skuteczny.

Skuteczność metod antykoncepcyjnych ocenia się przy użyciu tzw. indeksu Pearla – to wskaźnik pokazujący, ile ciąż może dojść do skutku w ciągu roku na 100 par stosujących daną metodę.

Wazektomia należy do najskuteczniejszych form antykoncepcji – jej indeks Pearla szacuje się na poziomie 0,1–0,5, co oznacza bardzo niskie ryzyko niepowodzenia. Trzeba jednak pamiętać, że żadna metoda nie daje 100% pewności.

Z czasem może wystąpić rzadkie zjawisko tzw. samoistnej rekanalizacji nasieniowodów, czyli ich naturalnego ponownego połączenia. W efekcie możliwe jest przedostanie się plemników do ejakulatu, a tym samym – przywrócenie płodności.

Dlatego nawet po prawidłowo wykonanej wazektomii, jeśli pojawią się objawy mogące świadczyć o ciąży u partnerki, należy wykonać test ciążowy lub badanie beta-hCG we krwi.

Możliwe powikłania po zabiegu wazektomii:

• Stan zapalny najądrza lub nasieniowodu
• Przedłużający się obrzęk lub zaczerwienienie moszny
• Krwiak moszny – w niektórych przypadkach może wymagać ponownej interwencji chirurgicznej (np. drenażu)
• Problemy z gojeniem rany – np. utrzymująca się przez kilka miesięcy blizna (6–9 miesięcy)
• Zakażenie rany, które może wymagać antybiotykoterapii, a czasem ponownego zabiegu
• Powstanie bolesnego ziarniniaka nasiennego lub nerwiaka w miejscu przecięcia nasieniowodów
• Przewlekły ból jąder lub moszny, szczególnie podczas współżycia lub wysiłku fizycznego (tzw. zespół bólowy po wazektomii), w skrajnych przypadkach wymagający odwrócenia zabiegu
• Zaburzenia nastroju, obniżenie samooceny lub depresja związana z niepłodnością
• Reakcje alergiczne na środki znieczulające – w bardzo rzadkich przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego, a nawet zgonu
• Inne, rzadkie i trudne do przewidzenia powikłania

Wazektomia nie zapewnia ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.
Aby zmniejszyć ryzyko zakażenia, szczególnie w przypadku kontaktów seksualnych z nowym lub przypadkowym partnerem, zaleca się stosowanie prezerwatywy.

Alternatywne metody antykoncepcji:

• Rezygnacja ze współżycia (wstrzemięźliwość seksualna)
• Zastosowanie metod barierowych, takich jak prezerwatywy
• Skuteczna antykoncepcja hormonalna lub mechaniczna stosowana przez partnerkę